(πηγή: efimerios.gr-φωτο Χρ.Μπόνης)
Από τον Γ' αιώνα εμφανίζεται στην Εκκλησία ο θεσμός των «Χωρεπισκόπων», κληρικών που έφεραν τον τρίτο βαθμό της ιεροσύνης, δεν είχαν όμως κυρίαρχη διοικητική εξουσία, αλλά ήταν εξαρτημένοι από τον Μητροπολίτη που ήταν εγκατεστημένος στο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της επαρχίας και το διοικούσε άμεσα.
Ο θεσμός αυτός εξυπηρέτησε τη διαποίμανση και έμμεση διοίκηση υπό του Μητροπολίτη της υπαίθρου (εξ ου και «Επίσκοποι των αγρών»), αλλά συν τω χρόνω παρήκμασε, μάλλον λόγω των αποσχιστικών τάσεων των Χωρεπισκόπων.( Τα καθήκοντα των Χωρεπισκόπων περιήλθαν στους Πρεσβυτέρους.)
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, επικράτησε η συνήθεια να χειροτονούνται Επίσκοποι με τον ψιλό τίτλο παλαιών Επισκοπών και Μητροπόλεων, οι οποίοι ονομάζονταν «Τιτουλάριοι Μητροπολίτες» ή «Βοηθοί Επίσκοποι».
Ο θεσμός αυτός, μετά από πολλές διακυμάνσεις και συνεχείς, περιορισμούς, απαγορεύσεις και επανασυστασεις, εξακολουθεί να υφίσταται στην Εκκλησία της Ελλάδος.
Το άρθρο 27 Κ.Χ. προέβλεπε την κατάργηση των θέσεων Βοηθών Επισκόπων μετά την καθ' οιονδήποτε τρόπο κένωσή τους.
Έτσι, καταργούνταν ένας θεσμός αμφιβόλου κανονικότητας και ρητώς απαγορευμένος από την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη του 1928, αλλά με διάρκεια ζωής αιώνων και σειρά νόμων στο νεότερο ελληνικό κράτος, που τον προέβλεπαν και τον ρύθμιζαν.
Με το άρθρο 13 Ν. 1951/1991 αντικαταστάθηκε το άρθρο 27 Κ.Χ. και δημιουργήθηκαν δέκα νέες θέσεις Βοηθών Επισκόπων, εκ των οποίων τέσσερις της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και έξι Μητροπόλεων με πληθυσμό πενήντα χιλιάδων κατοίκων και άνω ή ιδιάζουσα εδαφική διαμόρφωση ή πληθυσμιακή σύνθεση που δικαιολογούν την παρουσία Βοηθού Επισκόπου.
Οι Βοηθοί Επίσκοποι της Αρχιεπισκοπής εκλέγονται υπό της Ι.Σ.Ι., από τον κατάλογο των προς αρχιερατείαν εκλογίμων, κατόπιν προτάσεως του Αρχιεπισκόπου, και ασκούν τα καθήκοντα που τους αναθέτει με πράξη του. Αντιστοίχως, οι Βοηθοί Επίσκοποι των Μητροπόλεων εκλέγονται επίσης εκ του καταλόγου των προς αρχιερατεία εκλογίμων έπειτα, όμως, από αιτιολογημένη πρόταση του αιτούντος Μητροπολίτη και εκτελούν τα καθήκοντα που αυτός τους αναθέτει με πράξη του. Η εκλογή και στις δύο περιπτώσεις γίνεται χωρίς να προβλέπεται ειδική απαρτία ή πλειονοψηφία και ακολουθούν τα «μηνύματα» και η χειροτονία κατά τα ισχύοντα και για τους Μητροπολίτες.
Η εκλογή έξι Βοηθών Επισκόπων Μητροπόλεων της Εκκλησίας της Ελλάδος, κατά την ανωτέρω περιγραφείσα διαδικασία, έλαβε χώρα στην τακτική σύγκληση της Ι.Σ.Ι., τον Οκτώβριο του 2009.
Εξελέγησαν:
α) ο Κερνίτσης Προκόπιος [Πετρίδης] για την Ιερά Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, ο οποίος παραιτήθηκε και επανεξελέγη την 18/6/2010 με τον τίτλο του «Χριστιανουπόλεως» τος Βοηθός Επίσκοπος για την Ιερά. Μητρόπολη Νικαίας,
β) ο Ρεντίνης Σεραφείμ [Καλογερόπουλος] για την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων,
γ) ο Ανδρούσης Θεόκτιστος [Κλουκίνας] για την Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης,
δ) ο Επιδαύρου Καλλίνικος [Κορομπόκης] για την Ιερά Μητρόπολη Αργολίδος,
ε) ο Ωλένης Αθανάσιος [Μπαχός] για την Ιερά Μητρόπολη Ηλείας και Ωλένης, και
στ) ο Ελευσίνος Δωρόθεος [Μουρτζούκος) για την Ιερά Μητρόπολη Μεγάρων και Σαλαμίνος.
Βοηθοί Επίσκοποι της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών με τον τίτλο του Επισκόπου είναι: α) ο Νεοχωρίου Παύλος [Αθάνατος],
β) ο Μαραθώνος Μελίτων [Καβατσικλής],
γ) ο Διαυλείας Γαβριήλ. [Παπανικολάου].
Ως Βοηθοί Επίσκοποι παρά τη Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών υπηρετούν και οι Τιτουλάριοι Επίσκοποι:
α) Τανάγρας Πολύκαρπος [Χρυσικός] και
β) Φαναρίου Αγαθαγγελος [Χαραμαντίδης],
και εκ του κλίματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου οι:
α) Αβύδου Κύριλλος (Κατερέλος] και
β) Ναζιανζού Θεοδώρητος [Πολυωγόπουλος]·
ΔΙΠΤΥΧΑ της Εκκλησίας της Ελλάδος 20ΙΙ, Αθήνα 2011, σ. 403.
Μισθολογικώς και ασφαλιστικώς οι Βοηθοί Επίσκοποι αυτών των κατηγοριών παρέμεναν στην κατάσταση που βρίσκονταν προ της εκλογής τους (Άρθρο 27 κ 4 Κ.Χ. όπως αντικαταστάθηκε με το αρθρο 13 Ν. 1951κ' 1991).
Σήμερα, ο βασικός μισθός, τόσο των Βοηθών όσο και των Τιτουλαρίων Επισκόπων, καθορίζεται με το άρθρο 5 Ν. 3670/2008.
'Ήδη με το άρθρο 30, περ. α' Ν. 3432/2006 τροποποιήθηκε το άρθρο 13 παρ.1, περ. β' Ν. 1951/1991 και η Δ.Ι.Σ. μπορεί με απόφασή της να ανυψώνει Βοηθούς και Τιτουλαρίους Επισκόπους σε Τιτουλαρίους Μητροπολίτες με τον τίτλο που φέρουν.
Ο βασικός μισθός των Τιτουλαρίων Μητροπολιτών εξομοιούται με τον μισθό των εν ενεργεία και διαμορφώνεται με πολλαπλασιασμό του βασικού μισθού Βοηθού επισκόπου επί τον συντελεστή 1,20 (Άρθρο 48 παρ. 1 περ.γ Ν3205/2003)
Τιτουλάριοι Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι οι:
α) Ευρίπου Βασίλειος [Παναγιωτακόπουλος],
β) Αχελώου Ευθύμιος [Στύλιος],
γ) Χριστουπόλεως Πέτρος [Δακτυλίδης],
δ) Αχαΐας Αθανάσιος [Χατζόπουλος], ως Διευθυντής του Γραφείου της Εκκλησίας της Ελλάδος στις Βρυξέλλες,
ε) Βελεστίνου Δαμασκηνός [Καζανάκης] και
στ) Κορωνείας Παντελεήμων [Καθρεπιτίδης],
ως Βοηθοί Επίσκοποι της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και
ο Σταυροπηγίου Αλέξανδρος [Καλπακίδης].
Με αποφάσεις της Δ.Ι.Σ., δυνάμει του άρθρου 58 Κ.Χ., τιτουλάριοι Μητροπολίτες κατεστάθησαν και οι:
α) Θεόκλητος [Κουμαριανός], πρώην Θεσσαλιωτιωδος και Φαναριοφερσαλων, ως Μητρ. Βρεσθένης και
β) Χρυσόστομος [Συνετός], πρώην Ζακύνθου, ως Μητροπολίτης Δωδώνης.
Τρεις νέες θέσεις Βοηθών Επισκόπων συστάθηκαν με το άρθρο 8 Ν. 2817|2000.
Τις θέσεις αυτές δύνανται να καταλαμβάνουν μόνο οι κατέχοντες μία από τις ακόλουθες επιτελικές θέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος:
α) του Αρχιγραμματέα της Ι. Συνόδου,
β) του Διευθυντή του Γραφείου της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή 'Ένωση και
γ) του Διευθυντή του Διορθοδόξου Κέντρου της Εκκλησίας της Ελλάδος
Οι θέσεις αυτές πληρώθηκαν μέχρι σήμερα ως ακολούθως:
α) Αρχιγραμματέας της Ι. Συνόδου, ο Θεολόγος [Αποστολίδης] (νυν Μητρ. Σερρών), ως Επίσκοπος Σαλώνων το 2001,
β) Διευθυντής του Διορθοδόξου Κέντρου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο Ιωάννης [Σακελλαρίου], ως Επίσκοπος Θερμοπυλών το 2000 (αν και στη συνέχεια τη θέση του Διευθυντή του Διορθόδοξου Κέντρου είχε καταλάβει ο καθηγητής Μάριος Μπέγζος, ο Θερμοπυλών Ιωάννης παρέμεινε Βοηθός Επίσκοπος του Αθηνών· ήδη από 13/10/2011, κατόπιν αποφάσεως της Δ.Ι.Σ., ο Θερμοπυλών ανάλαβε εκ νέου καθήκοντα Διευθυντή, έπειτα από την παραίτηση του κ Μπέγζου, και από 3/10/2011, με απόφαση επίσης της ΔΙΣ αναβιβάσθηκε σε τιτουλάριο Μητροπολίτη με τον ίδιο τίτλο.
γ) Διευθυντής του Γραφείου της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο Αθανάσιος [Χατζόπουλος], ως Επίσκοπος Αχαΐας (ήδη τιτουλάριος Μητροπολίτης με τον ίδιο τίτλο από 31/8/2007)
Απαραίτητη προϋπόθεση, οι ανωτέρω επιτελείς να είναι εγγεγραμμένοι στον κατάλογο των προς αρχιερατεία εκλογίμων. Η εκλογή διενεργείται από την Ι.Σ.Ι., αφού προτείνει ο Αρχιεπίσκοπος τρεις υποψηφίους. Οι εκλεγέντες Βοηθοί Επίσκοποι αναφέρονται στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και ασκούν τα καθήκοντα τους για όσο χρόνο κατέχουν τις επιτελικές θέσεις που περιγράφηκαν. Αν για οποιοδήποτε λόγο απολέσουν τη θέση τους, παραμένουν Βοηθοί Επίσκοποι υπό τον Αρχιεπίσκοπο.
Το ίδιο άρθρο, 8 Ν. 2817/2000, με την παρ 3, εξουσιοδοτεί τη Δ.Ι.Σ. με αποφάσεις της, που δημοσιεύονται στο περιοδικό «ΕΚΚΛΗΣΙΑ» να καθορίζει, συμπληρώνει ή καταργεί διατάξεις, που αναφέρονται στο περιεχόμενο , το εύρος της αποστολής και κάθε άλλο σχετιζόμενο με αυτή θέμα καθενός εκ των ανωτέρω Επισκόπων.
Με ακροτελεύτια διάταξη του ίδιου άρθρου, οι Βοηθοί Επίσκοποι εν γένει εξακολουθούν να είναι εκλόγιμοι για πλήρωση χηρεύουσας μητροπολιτικής έδρας, καταργουμένου του περιορισμού της ευδόκιμης πενταετούς διακονίας στην επισκοπική θέση, που έθετε το άρθρο 27 του Κ.Χ.
Read more: www.efimerios.gr: 553. Τι ισχύει για τους βοηθούς επισκόπους? http://efimeriosgr.blogspot.com/2012/03/553.html#ixzz1oecO3Gqn
ΠΗΓΗ:
Η περιφερειακή οργάνωση της Εκκλησίας της Ελλάδος
πρωτ. Βασιλείου Τρομπούκη Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα σελ . 136-139