Τι περιμένουμε από τον επόμενο Πάπα
Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας Γαβριήλ
(εφημερίδα Καθημερινή της Κυριακής)
Στις 7 Μαΐου 2025 ξεκινούν οι εργασίες του νέου κονκλαβίου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, μετά την προς Κύριον εκδημία του μακαριστού Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου. Ολόκληρος ο δυτικός χριστιανικός κόσμος θα στραφεί προς την Καπέλα Σιστίνα, αναμένοντας με αγωνία τον λευκό καπνό που θα αναγγείλει την εκλογή του νέου επισκόπου Ρώμης. Στο πρόσωπό του θα εναποτεθούν ελπίδες, προσδοκίες, καθώς και το όραμα της Καθολικής Εκκλησίας για το μέλλον, όπως θα διατυπωθεί στο πρώτο εγκύκλιο γράμμα που θα απευθύνει ο νέος Ποντίφικας προς τα μέλη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Ο νέος Πάπας καλείται να διαδεχθεί έναν πραγματικά χαρισματικό προκάτοχο και να ισορροπήσει ανάμεσα στις φιλελεύθερες και στις συντηρητικές τάσεις, που ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια τον δυτικό κόσμο. Για να κατανοήσει, ωστόσο, κανείς την αληθινή φυσιογνωμία της Εκκλησίας της Ρώμης, αν θέλει να έχει πλήρη εικόνα των ποιμαντικών της δράσεων, πρέπει να δει το έργο και τη δυναμική χριστιανική μαρτυρία της Εκκλησίας αυτής πέρα από τα ευρωπαϊκά σύνορα, και κυρίως στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική, όπου ζει και συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος των καθολικών του κόσμου.
Ομιλούμε όμως για τη Δύση και για τη δυτική όψη του χριστιανικού μηνύματος, ενώ εμείς οι ορθόδοξοι μένουμε, εκφράζουμε, διατηρούμε και συνεχίζουμε τη ζώσα παράδοση της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας· της Εκκλησίας των επτά Οικουμενικών Συνόδων, των Αποστολικών Πατέρων, των Μαρτύρων, των Νεομαρτύρων και των μεγάλων Νηπτικών Οσίων. Μιας Εκκλησίας που παραμένει βαθιά ριζωμένη στη λειτουργική ζωή και στην ιερά παράδοση και βρίσκεται εγγύτερα στην πνευματική μήτρα όλων των Εκκλησιών, τη μαρτυρική γη των Ιεροσολύμων.
Η καθ’ ημάς Ανατολή, μέσα από τη λειτουργία του συνοδικού συστήματος, μέσα από την κοινή αναγνώριση του κανονικού θεσμού της Πενταρχίας των Πατριαρχών και μέσα από το κανονικό πλαίσιο άσκησης του θεσμικού ρόλου του συνοδικά «πρώτου» από το σεπτό Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν μένει αδιάφορη απέναντι στην εκλογή του νέου Πάπα. Αντιθέτως, με ενδιαφέρον παρακολουθεί τις εξελίξεις, αναμένοντας τις ποιμαντικές κατευθύνσεις που θα χαράξει ο νέος διάδοχος του Αποστόλου Πέτρου στη Ρώμη, οι οποίες θα συντελέσουν, εφόσον υπάρξει βούληση, στη γεφύρωση του χιλιετούς σχίσματος.
Βλέπετε, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μετά το ιστορικό μεγάλο Σχίσμα του 1054 μεταξύ των δύο Εκκλησιών, με συνέπεια πάντοτε στον λόγο του Κυρίου, «ἵνα πάντες ἓν ὦσι» (Ιω. 17, 21), δεν απέδωσε ποτέ τον τίτλο του «επισκόπου Ρώμης» στον εκάστοτε ορθόδοξο επίσκοπο που διακονεί το ορθόδοξο ποίμνιο στην ιταλική χερσόνησο, αλλά του «μητροπολίτη Ιταλίας», σεβόμενο έτσι την ιστορική τάξη και αποφεύγοντας κάθε εκκλησιολογικό αναθεωρητισμό.
Θεολογικά και ιστορικά, λοιπόν, η Ορθόδοξη Εκκλησία πάντοτε θα αναμένει και πάντοτε θα προσδοκά από τον εκάστοτε Ρωμαίο Ποντίφικα γενναίες κινήσεις και ουσιαστικές πρωτοβουλίες για τη γεφύρωση αυτού του σχίσματος, με βάση το κοινό παρελθόν της πρώτης χιλιετίας της κοινής χριστιανικής ζωής και μαρτυρίας. Σε μια εποχή που ο κόσμος διψάει για ενότητα, ειρήνη και αυθεντική πνευματικότητα, η ανάγκη ενός ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ Ανατολής και Δύσης είναι επιτακτική.
Οι ορθόδοξοι κινούμαστε περισσότερο στον χώρο της μυστικής πνευματικότητας και της λατρευτικής ζωής, παρά μέσα στη νομικίστικη, ηθική ή και συχνά σχολαστική προσέγγιση του χριστιανικού μηνύματος. Παρεξηγούμαστε πολλές φορές για τη χρήση της αρετής της ελευθερίας, αλλά δεν μπορούμε να ζήσουμε μέσα στο «τιμωρητικό» πνεύμα του προτεσταντικού κόσμου που αναπτύχθηκε στη Δύση μετά τη Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα.
Τα λόγια του Πάπα Φραγκίσκου: «Ποιος είμαι εγώ για να κρίνω τον άλλον» προκάλεσαν αίσθηση στον δυτικό κόσμο, διότι απλά θύμισαν τα λόγια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού: «οὐ γὰρ ἦλθον ἵνα κρίνω τὸν κόσμον, ἀλλ᾿ ἵνα σώσω τὸν κόσμον» (Ιω. 12, 47). Είναι λόγια που εναρμονίζονται με το αυθεντικό σωτηριολογικό πνεύμα της Εκκλησίας και αποτελούν αφετηρία ελπίδας για έναν νέο παπισμό ανοιχτό στην αυτοκριτική, στη μεταρρύθμιση και στην αναζήτηση της αλήθειας μέσα από τον διάλογο.
Προσδοκούμε, λοιπόν, από τον νέο Πάπα μια βαθύτερη αφοσίωση στον ευαγγελικό λόγο και τη δέσμευση για την ουσιαστική συνέχιση του ήδη διεξαγόμενου θεολογικού διαλόγου. Αναμένουμε τη χάραξη μιας κοινής γραμμής για την καταπολέμηση της δυτικής εκκοσμίκευσης και την επιστροφή στη μαρτυρία και στο βίωμα της πρώτης χιλιετίας της Εκκλησίας. Μέσα στο πνεύμα αυτό, είναι ζωτικής σημασίας η αναγνώριση του συνοδικού πολιτεύματος ως θεμελιώδους εκκλησιαστικής αρχής έναντι της μονομερούς λειτουργίας του παπικού πρωτείου. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά επίσης η ανάγκη αναθεώρησης παλαιότερων δογματικών θέσεων, όπως λ.χ. «το αλάθητο» του Πάπα και η θεωρία για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού (Filioque), τα οποία παραμένουν σοβαρά θεολογικά εμπόδια για τη μεταξύ μας ενότητα.
Παράλληλα, προσδοκούμε και σε μια γόνιμη συνεργασία για την αντιμετώπιση των μειζόνων σύγχρονων προκλήσεων. Ζητήματα όπως η επικοινωνία με τους νέους, η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η από κοινού τοποθέτηση της Ανατολής και της Δύσης απέναντι στις ραγδαίες εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης, η έμπρακτη αγάπη για κάθε και προς κάθε δοκιμαζόμενο αδελφό και η μέριμνα για την επίλυση του μεταναστευτικού προβλήματος αποτελούν ενδεικτικά μόνο πεδία, όπου η συνεργασία των δύο Εκκλησιών μπορεί να αποβεί ευεργετική για τον σύγχρονο άνθρωπο.
Προσευχόμαστε λοιπόν και ευχόμαστε να αναδειχθεί ένας επίσκοπος Ρώμης που θα ανταποκριθεί ουσιαστικά στις προσδοκίες της καθ’ ημάς Ανατολής και θα σταθεί άξιος συνεχιστής τόσο του χαρισματικού προκατόχου του Πάπα Φραγκίσκου όσο και της μακραίωνης μαρτυρίας της Εκκλησίας του Χριστού στον σύγχρονο κόσμο.