π. Αυγουστίνος Βλάχος-Η.. «ευελιξία» της Εκκλησίας μας στην επιλογή Αγίων, γίνεται εμφανής στην καταγραφή στις αγιολογικές δέλτους και στην απόδοση τιμής σ' ένα πρόσωπο, για το οποίο σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό!
Τα λίγα που υπάρχουν, παραμένουν τυλιγμένα σ' ένα μυστήριο, γεγονός που καθιστά τον συγκεκριμένο Άγιο, αν μη τι άλλο, σίγουρα μοναδικό στα χρονικά της Ορθοδοξίας!
Τουλάχιστον, είναι γνωστό τ' όνομά του αλλά ακόμα κι αν δεν ήταν, η ίδια ευλάβεια και τιμή θα μπορούσε να του αποδοθεί. Άλλωστε, ο «Άγνωστος Στρατιώτης», στο κενοτάφιο του οποίου στο κέντρο της Αθήνας τοποθετούνται στεφάνια σε κάθε εθνική μας εορτή, δεν υστερεί δόξης και τιμής! Έτσι δεν είναι;
O λόγος βεβαίως για τον Άγιο Φανούριο, ο οποίος τιμάται ως Άγιος για περισσότερα από 500 χρόνια(!) και ενδεχομένως τ' όνομά του να είναι πολύ συχνότερα επικαλούμενο απ' άλλους Αγίους.
Αυτό είναι ακόμη πιο αξιοσημείωτο, αν σκεφτεί κανείς ότι δεν είναι γνωστό πότε και που γεννήθηκε, τι έκανε κατά τη διάρκεια της ζωής του, με ποιον τρόπο υπηρέτησε Τον Χριστό ή τι έκανε για τον συνάνθρωπό του! Υπάρχει όμως βουβή μαρτυρία, ότι βρήκε μαρτυρικό θάνατο, αφού βασανίστηκε φρικτά.
Εκτός όμως από μυστήριο, υπάρχει και μια αύρα θεϊκής εκδήλωσης, η οποία ενδεχομένως προκαλεί και τα έντονα λαϊκά συναισθήματα προς το πρόσωπο αυτού του Αγίου, την οποία επίσης κανείς δεν μπορεί να ερμηνεύσει!
Είναι πραγματικά εκπληκτικό όλο αυτό που συμβαίνει με τον συγκεκριμένο Άγιο, δεν νομίζετε;
Μια τυχαία ανακάλυψη από νομάδες ειδωλολάτρες και όχι Xριστιανούς, έφερε στο φως αυτόν τον άγνωστο Άγιο, όταν μια περιπλανώμενη ομάδα Αράβων οι οποίοι είχαν λεηλατήσει το νησί της Ρόδου, ανακάλυψε ανάμεσα στα ερείπια ενός αρχαίου ναού μια ομάδα εικόνων, μεταξύ άλλων αντικειμένων. Όλες οι εικόνες ήταν σε κατάσταση απόλυτης φθοράς ή σχεδόν καταστροφής, εκτός από μία, η οποία φαινόταν τόσο φρέσκια και ολοκαινούργια, σαν να είχε ζωγραφιστεί μόλις την προηγούμενη μέρα!
Αυτή η εικόνα απορρίφθηκε απ' τους Άραβες, οι οποίοι δεν της έδωσαν καμία σημασία. Σε ασφαλή απόσταση, μια ομάδα μοναχών που κρύβονταν στα ερείπια, παρατήρησε αυτό το φαινόμενο και περίμενε υπομονετικά μέχρι να φύγουν οι Άραβες από τη σκηνή, οπότε και έσπευσαν να ανακτήσουν αυτή τη φανταστική εικόνα, στην αξιοσημείωτη κατάσταση διατήρησής της.
Είδαν ένα ευκρινώς απεικονισμένο πρόσωπο ενός Αγίου, με το όνομά του χαραγμένο με φρέσκα γράμματα που έγραφαν «Φανούριος». Με μια πιο προσεκτική εξέταση, έπεσαν στα γόνατα μ' αυτό που είδαν:
Γύρω απ' τον Άγιο υπήρχαν δώδεκα ξεχωριστά πλαίσια, σε καθένα απ' τα οποία αυτός απεικονιζόταν να υπομένει μια σκληρή μορφή βασανιστηρίων, σ' έναν ρεαλισμό που υποδηλώνει ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να ήταν μάρτυρας της θηριωδίας!
Έσπευσαν πίσω για να δουν αν κάποια απ' τις άλλες εικόνες ήταν σε τέτοια, τελεία κατάσταση αλλά παρόλο που είχαν όλες το ίδιο σχέδιο, μέγεθος και σχήμα, ήταν αρκετά παλιές και παντελώς ακαθόριστες.
Μετά από προσεκτική εξέταση, τελικά εξήχθη το συμπέρασμα ότι αυτή η εικόνα ήταν πράγματι κάτι το οποίο είχε έρθει στο φως μετά από πολλούς αιώνες και ότι η φρεσκάδα της, ήταν μια θεϊκή φανέρωση της απόλυτης αγιότητος αυτού του ανθρώπου για τον οποίον ήταν τώρα αποφασισμένοι να μάθουν περισσότερα.
Χρόνια όμως έρευνας και σάρωσης αρχείων και στοιχείων αιώνων, δεν απέδωσαν καρπούς και δεν ήταν τίποτα απολύτως γνωστό για τον Φανούριο, παρά μόνον η ημέρα κατά την οποία η εικόνα του ευρέθη στα ερείπια εκείνου του αρχαίου ναού.
Οι δε σκηνές βασανιστηρίων της εικόνας, δεν έδωσαν κανένα στοιχείο παρά μόνον πως ο μάρτυρας αυτός στάθηκε μπροστά σ' έναν δικαστή, ξυλοκοπήθηκε και λιθοβολήθηκε ανελέητα, υπέστη σκίσιμο της σάρκας του με αιχμηρά μεταλλικά όργανα, κάηκε με αναμμένους πυρσούς, δέθηκε σε τροχό, ρίχτηκε σε λάκκο με άγρια θηρία, του πέταξαν ογκόλιθο για να τον συνθλίψουν, του δώσαν να κρατήσει αναμμένα κάρβουνα και εν τέλει, τον έψησαν σ' ένα μεγάλο καμίνι, στο οποίο μέσα παρέμεινε ατάραχος και προσευχόμενος!
Όλες αυτές οι φρικαλεότητες και η υπομονή του μάρτυρος, καταδείκνυαν ότι ο Φανούριος ήταν ένα άφθορο όργανο Του Θεού κι αυτό από μόνο του ήταν επαρκής απόδειξη της αγιότητάς του.
Ο Επίσκοπος της Ρόδου εκείνης της εποχής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ίδια η άφθαρτη εικόνα ήταν αρκετή ως μαρτυρία για να αποδείξει ότι ο Φανούριος ήταν δοχείο της θείας χάριτος και ζήτησε απ' τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να συγκαλέσει σύνοδο που θ' ανακήρυττε επίσημα τον Φανούριο ως Άγιο κι όταν αυτό έγινε, στη μνήμη του ανεγέρθη ναός, εντός του οποίου φυλασσόταν η εικόνα.
Ο Άγιος έχει υπάρξει μέχρι σήμερα σημείο αμφιλεγόμενο. Κάποιοι υποστηρίζουν πως δεν πρόκειται για άλλον Άγιο αλλά για τον Άγιο Γεώργιο και πως το προσωνύμιο «Φανούριος» είναι απλώς ένα επώνυμο του Αγίου Γεωργίου που εκφράζει ένα συγκεκριμένο περιστατικό.
Κατά την ταπεινή μου άποψη, αυτό απλώς έρχεται να προσθέσει στο συναρπαστικό μυστήριο γύρω από τον Άγιο κι όχι ν' αφαιρέσει κάτι.
Στο βιβλίο του «Άγιος Φανούριος» (1948), ο Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος Ιεζεκιήλ Βελανιδιώτης, γράφει για μια σύγκρουση μεταξύ της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και ορισμένων ευσεβών πιστών στο Παγκράτι το 1947.
Ο Μητροπολίτης Σύρου Μεθόδιος ήθελε ν' αφιερώσει ένα παρεκκλήσι στον Άγιο Φανούριο. Σε απάντηση αυτού, η Ιερά Σύνοδος, αποφάσισε να εκδώσει εγκύκλιο ότι ο Άγιος Φανούριος δεν υπάρχει και ότι δεν πρέπει να του αφιερωθούν ναοί. Ως αποτέλεσμα αυτής της εγκυκλίου και ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Μελέτιος άλλαξε γνώμη και δεν αφιέρωσε τελικά ένα παρεκκλήσι στην Ιερά Μονή Βελανιδιάς Καλαμάτας στον Άγιο Φανούριο όπως είχε αποφασίσει και αντ' αυτού το αφιέρωσε στον Άγιο Γεώργιο.
Ωστόσο, στο Παγκράτι, ο λαός επέμενε να τιμάται η μνήμη του Αγίου Φανουρίου και γι' αυτό η μνήμη του τιμάται ακόμα και σήμερα.
Υπάρχει μια παράδοση σχετικά με τον Άγιο και τη μητέρα του, η οποία σύμφωνα πάντοτε με αυτήν την παράδοση, ήταν πολύ αμαρτωλή. Η αγάπη του Αγίου για τη μητέρα του τον έκανε να προσεύχεται για εκείνη αδιάκοπα. Μάλιστα, ούτε την ώρα του μαρτυρίου του δεν μπορούσε να ξεχάσει τη μητέρα του και με την παρρησία που χαρακτηρίζει τους αθλητές του Χριστού, προσευχόταν:
«Χάριν αυτών των παθημάτων μου, Κύριε, βοήθησέ όλους εκείνους που θα προσευχηθούν σε Σένα για τη σωτηρία της μητέρας μου».
Έτσι, πολλοί μέχρι σήμερα προσεύχονται για τη μητέρα του και φτάνουν μέχρι το σημείο να την αναφέρουν στα προσωπικά τους δίπτυχα, στα χαρτιά δηλαδή εκείνα που δίδονται από τους πιστούς και χρησιμοποιούνται για μνημόνευση από τον ιερέα στην Αγία Πρόθεση, ως «η Μητέρα του Αγίου Φανουρίου», αφού το όνομά της δεν είναι γνωστό.
Την ημέρα της μνήμης του Αγίου, οι πιστοί παρασκευάζουν και ψήνουν έναν πλακούντα, μία πίτα δηλαδή και σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες περί της παραδόσεως αυτής, αφού ευλογηθεί τη δίνουν στους φτωχούς ως ελεημοσύνη στο όνομα της μητέρας του και άλλοι, τη μοιράζονται με τουλάχιστον επτά άλλα άτομα.
Όλ' αυτά βεβαίως είναι στο πλαίσιο εκδήλωσης της λαϊκής ευσέβειας.
Όσον αφορά δε την εύρεση απολεσθέντων αντικειμένων μετά από προσευχή στον Άγιο, η οποία τον έχει χαρακτηρίσει και ως τον «Άγιο των χαμένων και βρεθέντων», δεν πρόκειται απλώς για μια αδρανή ιστορία που επαναλαμβάνεται αβάσιμα, καθώς ο υποφαινόμενος έχει βιώσει ο ίδιος περιστατικά και γνωρίζει πολλούς ανθρώπους που έχουν βοηθηθεί απ' τον Άγιο Φανούριο να βρουν χαμένα αντικείμενα.
Όπως και να έχει τελικά, ένα έχει σημασία: «Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις Αυτού». Σ' όλη την ιστορία της Εκκλησίας, η τιμή πήγε σ' εκείνους που «τερμάτισαν τον αγώνα», σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο. Και ο Άγιος που τιμούμε μεθαύριο, φαίνεται ότι τον τερμάτισε με τρόπο μάλιστα που του απέδωσε τον άφθαρτο στέφανο του μαρτυρίου.
Του αξίζει λοιπόν τιμή και όπως όλη η Ορθοδοξία μας τον τιμά, έτσι κι εμείς θα τον τιμήσουμε στον Άγιο Στέφανο Νέας Ιωνίας, με Μεγάλο Εσπερινό, αύριο, παραμονή της μνήμης του στις 18:30 και με Θεία Λειτουργία την κυριώνυμο ημέρα, ευλογώντας παράλληλα τις προσφερόμενες εις δόξα Θεού και τιμή του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Φανουρίου «φανουρόπιτες».
Να έχουμε τις αγίες πρεσβείες του!