Του Βασίλη Σπυρόπουλου
Τι προτείνει ο κοσμήτορας της Θεολογικής του ΑΠΘ Μιχαήλ Τρίτος για το θέμα και τις σκοπιανές προκλήσεις
(από το Σαββατιάτικο ένθετο της Δημοκρατίας για την Ορθοδοξία)
Η αυριανή εορτή της Κυριακής της Ορθοδοξίας αποτελεί για την Εκκλησία μια μέρα ξεχωριστή, καθώς σηματοδοτεί τη λήξη της μεγάλης εικονομαχικής έριδας που διήρκεσε πάνω από έναν αιώνα και την αναστήλωση των εικόνων από την αγία Θεοδώρα. Ωστόσο, πολλά είναι τα ανοιχτά μέτωπα σήμερα, που ταράζουν την ηρεμία στο Σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Χαρακτηριστικότερο όλων, ίσως, αυτό του Αρχιεπισκόπου Αχρίδος κ. Ιωάννη, ο οποίος ταλαιπωρείται σωματικά και ψυχικά από το 2002, μπαινοβγαίνοντας στις φυλακές των Σκοπίων. Ουσιαστικά εδώ και 12 χρόνια είναι έγκλειστος και κατηγορείται από τα δικαστήρια του μορφώματος των Σκοπίων για διασπορά θρησκευτικού και εθνικού μίσους. Ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος κ. Ιωάννης κρατείται στη φυλακή Ιντρίζοβο των Σκοπίων σε κελί μαζί με άλλα 30 άτομα, πολλοί εκ των οποίων είναι βαρυποινίτες, φονιάδες και ναρκομανείς, ενώ του έχουν απαγορεύσει τη θεία κοινωνία και την επικοινωνία με συγγενείς και φίλους.
Η υπόθεση
Το κουβάρι της ιστορίας, που αποτελεί και την αιτία για τις κακουχίες που περνά σήμερα ο Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος κ. Ιωάννης, αρχίζει να ξετυλίγεται πολλά χρόνια πίσω, συγκεκριμένα το 1958. Τότε ιδρύεται η «Μακεδονική» Εκκλησία στα Σκόπια, με πλήρη περιφρόνηση των βασικών αρχών της ορθόδοξης εκκλησιολογίας, με πρόταξη εθνοφυλετικών σκοπιμοτήτων και παρά την αντίδραση της Σερβικής Εκκλησίας και σύνολης της Ορθοδοξίας. Για να επιλυθεί το πρόβλημα που είχε προκύψει, πραγματοποιήθηκαν πέντε διμερείς επαφές, μεταξύ εκπροσώπων του Πατριαρχείου Σερβίας και της σχισματικής Εκκλησίας των Σκοπίων, από το 1999 έως το 2002. Στην τελευταία συνάντηση, η οποία πραγματοποιήθηκε στην πόλη Νις (γεννέτειρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου) τον Μάιο του 2002, φάνηκε φως στο τούνελ. Οι δύο πλευρές υπέγραψαν προσχέδιο συμφωνίας, που θα έλυνε δύο βασικά προβλήματα: από τη μία το όνομα και από την άλλη το καθεστώς στην ΠΓΔΜ, δηλαδή η Εκκλησία θα μπορούσε πλέον να ονομασθεί Αρχιεπισκοπή Αχρίδος και να της δοθεί καθεστώς ευρείας αυτονομίας, όπως ισχύει σήμερα, για παράδειγμα με τις Εκκλησίες της Φινλανδίας και της Εσθονίας. Αν και εκείνες οι συνομιλίες διεξήχθησαν σε πολύ καλό κλίμα, εντούτοις το προσχέδιο συμφωνίας ναυάγησε, καθώς η σύνοδος της σχισματικής Εκκλησίας των Σκοπίων, ύστερα από έντονες πιέσεις των εθνικιστικών κύκλων των Σκοπίων, το απέρριψε με την αιτιολογία ότι η υλοποίησή του θα ισοδυναμούσε με την κατάργηση του ονόματος και της αυτονομίας της Εκκλησίας. Τη θέση του διαχώρισε τότε ο μητροπολίτης (εκείνη την εποχή) Ιωάννης, ο οποίος επανέφερε τη μητρόπολή του στους κόλπους του Πατριαρχείου της Σερβίας, που τον δέχθηκε σε λειτουργική και κανονική κοινωνία και τον όρισε έξαρχό της στα Σκόπια. Οπως ήταν φυσικό, αυτή η κίνηση του Ιωάννη (νυν Αρχιεπισκόπου Αχρίδος) εξόργισε τη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων, η οποία τον κήρυξε έκπτωτο, με τις γνωστές συνέπειες των αδιάλλειπτων διωγμών και φυλακίσεων.
Για τη δικαίωση του Αρχιεπισκόπου Αχρίδος έχουν διαμαρτυρηθεί εντόνως και επανειλημμένως το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και η Εκκλησία της Σερβίας. Να σημειωθεί ότι ο κ. Ιωάννης είναι πτυχιούχος της Θεολογικής Σχολής Βελιγραδίου, δρ της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Αθηνών (Δογματική Ορθοδόξου Εκκλησίας) και ελληνομαθής. Ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Μιχαήλ Τρίτος είναι κατηγορηματικός μιλώντας στη «δημοκρατία». «Για να λυθεί το μεγάλο πρόβλημα με τη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων πρέπει να γίνουν τα εξής: 1) Να αρθεί η ποινή φυλάκισης στον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος Ιωάννη, 2) η σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων να αναγνωρίσει ως αντικανονικές τις ενέργειές της από το 1958 έως σήμερα και να ζητήσει συγγνώμη από τη Μητέρα Εκκλησία της Σερβίας για όσα άτοπα μέχρι σήμερα έπραξε σε βάρος της και 3) η σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων να δεχθεί την ονομασία της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Αρχιεπισκοπής Αχρίδος και όχι Μακεδονίας». Οπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Τρίτος, ο οποίος είναι ειδικός στο συγκεκριμένο ζήτημα, καθώς έχει ασχοληθεί επισταμένως και έχει συγγράψει και βιβλία επ' αυτού, «κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις είναι δυνατή αρχικά η χορήγηση αυτονομίας κατά το προηγούμενο της Εκκλησίας της Φινλανδίας και της Εσθονίας και αργότερα, γιατί όχι, και Αυτοκεφαλίας». Ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής της Θεσσαλονίκης υπογραμμίζει την ανάγκη να κλείσει άμεσα αυτή η «χαίνουσα πληγή στο Σώμα της Εκκλησίας, ώστε να παύσει το ενάμισι εκατομμύριο των ορθοδόξων που ζoυν στα Σκόπια να γίνεται βορά κάθε είδους προσυλητισμού, κυρίως από Ουνίτες».