Ομιλία Μητροπολίτου Σουηδίας
στο “Κυριακάτικο Αφιέρωμα” στους Πενθούντες
Πανοσιολογιώτατε,
Μουσικολογιώτατοι,
Αγαπητοί μου Αδελφοί,
Σήμερα, τελευταία Κυριακή της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αξιωνόμαστε, να πραγματοποιήσουμε το 6ο κατά σειρά “Κυριακάτικο Αφιέρωμα” και μάλιστα, μ᾽ ένα ιδιαίτερο περιεχόμενο, αφού θα αναφερθούμε στους πενθούντες.
Ασφαλώς, το πένθος είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας, όσο κι αν θέλουμε να παραβλέπουμε το γεγονός του θανάτου, το οποίο είναι και το μόνο βέβαιο από τη στιγμή που ερχόμαστε στη ζωή.
Αφορμή για τη σημερινή μας ομιλία, παρά το καταρτισμένο πρόγραμμα, μάς έδωσε η πρόσφατη συνομιλία μας με τους γονείς, τους παππούδες και ένα από τα παιδιά μιας οικογένειας, που έχασε ένα παιδί τους και ασφαλώς η αμοιβαία επιθυμία μας για τη συνάντηση αυτή.
Βλέπετε ότι τα ιερατικά μας καθήκοντα δεν περιορίζονται μόνο σε κάποιες ώρες της Κυριακής, όσο δηλαδή διαρκεί η Θεία Λειτουργία, αλλά είναι μία καθημερινή διακονία προς τους εν ανάγκη και θλίψη ευρισκομένους αδελφούς μας.
Ερωτήματα και απαντήσεις, τα οποία απασχολούν τον κάθε άνθρωπο, τέθηκαν στη συζήτηση αυτή. Κυρίως από τη μητέρα, η οποία, πρέπει να σημειώσουμε, ότι ούτε μια στιγμή δεν ψιθύρισε ένα γιατί στο Θεό που επέτρεψε κάτι τέτοιο, αλλά αντίθετα η ομολογία ενός μεγαλείου ψυχής από ένα παιδί που φαίνεται ότι ήρθε σ᾽ αυτό τον κόσμο, για να διδάξει και να αποκαλύψει το μεγαλείο του Θεού, ακόμα και μέσα από την ασθένεια.
Στη συνάντηση αυτή, ασφαλώς αναφερθήκαμε στην περίπτωση του Ιώβ, ο οποίος είδε τα παιδιά του να πεθαίνουν, την ίδια στιγμή, από την πτώση της στέγης του σπιτιού τους. Ο Ιώβ δεν γόγγυσε και δεν δυσανασχέτησε, αλλά, μέσα στη συμφορά του, είπε τα χαρακτηριστικά λόγια, που αποτελούν μάθημα για όλους: “Ὁ Κύριος ἔδωκε, ὁ Κύριος ἀφείλετο, ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξε, οὕτω καί ἐγένετο. Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τούς αἰώνας.”
Επίσης, η μητέρα των επτά Μακκαβαίων παίδων, βλέποντας να οδηγούνται τα παιδιά της στο μαρτύριο, δεν στέναξε, αλλά τους προέπεμψε με ευχαριστίες στο Θεό!
Στη συνέχεια της συζήτησης τέθηκαν ερωτήματα από τη μητέρα και την αδελφή του νεαρού, για τις απαντήσεις προς τις οποίες βασιστήκαμε σ᾽ ένα βιβλίο, που συνέγραψε ο προσφιλής και πολυθαύμαστος Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως, το 1901, με τίτλο: “Μελέτη περί τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς καί περί τῶν ἱερῶν Μνημοσύνων”.
Ρώτησε, λοιπόν, η μητέρα. “Και τώρα, πού βρίσκεται το παιδί μου;” Νομίζω ότι το ερώτημα αυτό απασχολεί κάθε άνθρωπο, που έχει χάσει ένα ή περισσότερα συγγενικά ή φιλικά του πρόσωπα. Αντλούμε την απάντηση από το κείμενο του αγίου, στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι “η αθανασία της ψυχής είναι αυτή που τον ανέδειξε σε αυτή την περιωπή και την βρίσκει ο άνθρωπος, εξετάζοντας τον εαυτό του, απ᾽ όπου αντλεί μία δύναμη, που δείχνει ότι ο άνθρωπος αναπτύσσεται και ολοκληρώνεται, η δε ολοκλήρωση, μέσα από τις αλήθειες της πίστεως, οδηγεί την ψυχή στην άπειρη τελειότητα.”
Αφού, λοιπόν, μιλήσαμε για την αθανασία της ψυχής, το επόμενο ερώτημα είχε να κάνει με τα ιερά μνημόσυνα και πώς αυτά ωφελούν την ψυχή. Ξεκινήσαμε την απάντηση μας έχοντας ως βάση την Αγία Γραφή και συγκεκριμένα τα εδάφια που αναφέρουν: “πορεύομαι ἐτοιμάσαι ὑμῖν τόπον, ἵνα ὅπου εἰμί ἐγώ καί ὑμεῖς ἦτε” (Ιωάν, 14,3) και το συναφές που αναφέρει ότι: “ὅπου εἰμί ἐγώ καί ὁ διάκονος ὁ ἐμός ἔσται” (Ιωάν. 12,26).
Στη συνέχεια, αναφέραμε τη διδασκαλία της Εκκλησίας για την πνευματική κοινωνία μεταξύ αυτών που έφυγαν από τον κόσμο αυτό και ανήκουν στη θριαμβεύουσα Εκκλησία και όσων συνεχίζουμε τον καθημερινό αγώνα και αποτελούμε τη στρατευομένη Εκκλησία. Και οι δύο ομού αποτελούμε την Εκκλησία του Χριστού. Επομένως, κατά την προαναφερθείσα μελέτη του Αγίου Νεκταρίου, “ο θάνατος δεν έχει αλλάξει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, παρά μόνο κατά τον τρόπο, αφού έχει μεταβάλλει το κατ’ αίσθησιν στο υπέρ αίσθησιν”.
Συναφής, βεβαίως, προς αυτούς τους λόγους είναι και ο του αποστόλου Παύλου, που αναφέρει: “ἐάν τε ζῶμεν, ἐάν τε ἀποθνήσκωμεν, τοῦ Κυρίου ἐσμέν” (Ρωμ. 14,7-8). Από αυτούς και μόνο τους λόγους, φαίνεται η ωφέλεια προς τις ψυχές από την τέλεση των ιερών μνημοσύνων, η οποία συγχρόνως προκύπτει και από τη Σταυρική Θυσία του Κυρίου μας, που έγινε υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας.
Μετά απ᾽ αυτή τη σύντομη αναφορά, ακολούθησε η ερώτηση της αδελφής του νεαρού: “Πού βρίσκεται τώρα ο αδελφός μου;” Με αφορμή το ως άνω ερώτημα, αναπτύξαμε και καταθέτουμε προς όλους τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας περί της μέσης καταστάσεως των ψυχών. Η κατάσταση αυτή καλείται μέση, αφού οι ψυχές δεν έχουν λάβει την τελεία ανταπόδοση, ούτε της αρετής ούτε της κακίας. Επομένως, προαπολαμβάνουν την ένωση με το Θεό ή τη στέρηση αυτής της επικοινωνίας. Άρα, η ψυχή μετά το θάνατο δεν μπορεί να φροντίσει για τη μετάνοια και να απαλλαγεί από τα άλυτα δεσμά του άδη, αλλά οι Θείες Λειτουργίες, οι προσευχές των οικείων και των δικαίων και οι ελεημοσύνες, μπορούν να γίνουν πρόξενοι σωτηρίας και ελευθερίας από τα δεσμά του άδη.
Ο Μέγας Βασίλειος, στους παρηγορητικούς του λόγους, διδάσκει ότι ο άνθρωπος πρέπει να έχει σώφρονα λογισμό. Όπως και σε στιγμές ευτυχίας να ορίζει τα μέτρα, έτσι και στον καιρό της θλίψης να θυμάται ότι η ζωή είναι γεμάτη από πάθη, συμφορές και θλίψεις. Μάλιστα, όταν κάποιος νέος φύγει από τη ζωή, ο της Καισαρείας Ιεράρχης μάς διδάσκει ότι είναι ευεργετημένος, διότι δεν έκανε κακό στη ζωή του, δεν έμπλεξε σε δολοπλοκίες, δε φάνηκε αγνώμων και γενικά δε σπιλώθηκε από αμαρτίες, αλλά έφυγε καθαρότερος. Όπως λέει κι ο ιερός ψαλμωδός για τους καλλίνικους μάρτυρες, δεν τους έκρυψε η γη, αλλά τους υποδέχθηκε ο ουρανός.
Αδελφοί μου,
Κλείνοντας το μικρό αυτό αφιέρωμα στους πενθούντες, ας θυμηθούμε ότι όλα στους ανθρώπους είναι δάνειο, που θα επιστραφεί στο Θεό. “Τοῦ Κυρίου ἡ γή καί τό πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καί πάντες οἱ κατοικούντες ἐν αὐτῇ.” Γνωρίζοντας την ασθένεια της ανθρώπινης φύσης και το γεγονός ότι δεν είναι δυνατό να υπάρξει άνθρωπος που θα ζήσει χωρίς να αμαρτήσει, η Εκκλησία προσεύχεται, παρακαλεί, ικετεύει το φιλάνθρωπο Θεό για τα κεκοιμημένα παιδιά της, ενώ θεωρεί υποχρέωσή της την τέλεση ιερών μνημοσύνων από τους ζώντες, για την ωφέλεια των κεκοιμημένων.
Το φρόνημα, λοιπόν, της Εκκλησίας, από τους Αποστολικούς χρόνους μέχρι σήμερα, είναι ορθό και δίκαιο, αφού ο Χριστός ήλθε για να σώσει το ανθρώπινο γένος και όσους έζησαν πιστά κι ενάρετα, πριν τον ερχομό Του. Η ενσάρκωση του Χριστού έγινε εξαιτίας της έλλειψης αγάπης προς το Θεό και με αυτό τον τρόπο διαλύθηκε το μεσότοιχο, που χώριζε Θεό και άνθρωπο.
Από το σημερινό “Κυριακάτικο Αφιέρωμα”, ας διδαχθούμε ότι δεν πρέπει να ξεχνούμε όσους φεύγουν από κοντά μας, αφού καθώς μνημονεύονται στο άγιο δισκάριο, είναι ζώντες εν Χριστώ, όσο δε γι’ αυτούς που παραμένουν στον κόσμο και καλούνται να σηκώσουν το βάρος του πένθους, ας θυμούνται τους λόγους των μακαρισμών: “Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοί παρακληθήσονται”! Αμήν.
+ Ο Σουηδίας Κλεόπας
Καθεδρικός Ναός Αγίου Γεωργίου Στοκχόλμης
Κυριακή, 10 Απριλίου 2022